KİTABIN ADI             : BEBEKLERİN AHLAKİ YAŞAMI

YAZARI                      : PAUL BLOOM

1.    Tanımadığı birisine böbreğinin veren,  bir kuruma yüklü bir maddi destekte bulunan ya da hiçbir beklenti içine girmeden insanlara yardım amaçlı gönüllü çalışmalar yapan insanlar için diğer bazı insanlar, bu fedakarlık örneklerini Tanrı'nın bahşettiği bir ahlak yasasının kanıtı sayarlar.

2.    ...bütün bu bakımlardan, ben mükemmel denebilecek kadar sıradanım..

3.    Doğal yeteneklerimiz arasında şunlar vardır:

·         Ahlak duygusu: İyi ve kötü niyetli davranışları ayırt edebilme yetisi,

·         Empati ve merhamet: Etrafımızdaki kişilerin çektikleri acılardan mutsuz olmak ve onların acısının dinmesini arzulamak,

·         İlkel bir hakkaniyet algısı: Kaynakların eşit bölüşümünü tercih etmeye meyilli olmak,

·         İlkel bir adalet algısı: İyi davranışların ödüllendirilmesini, kötü davranışların cezalandırılmasını arzulamak.

4.     Psikopatlar başkalarının çektiği acılar karşısında normal tepkiler vermekten yoksundurlar, ayrıca şükran ve utanç gibi duygular da taşımazlar. Genlerin, yetişme tarzının ve kendine has kişisel deneyimlerin talihsiz bir kombinasyonu yüzünden, ahlaki duygulardan yoksun kalmışlardır. Psikopatlar korku hissine karşı duyarsızdırlar, merhametten yoksundurlar.

5.    Birisini önemsemek (merhamet) ve kendini başka birinin yerine koymak (empati) arasında büyük fark vardır.

6.    Her şey mümkün olduğunca basit olmalıdır, fakat mümkün olduğundan daha basit olmamalıdır.

7.    İyi bir insan olmak, bazen kişinin merhamet duygularını kuvvetlendirmesini değil, bu duygularının üstesinden gelmesini gerektirir.

 

ÇOCUKLARA YAŞ GRUPLARINA GÖRE UYGULANAN DENEYLER :

 

8.    06 AYLIK, çocuklar kendiliklerinden paylaşmaya başlarlar, ikinci yılda ise paylaşma derecesi hızla artar. Genellikle aileleri ve arkadaşlarıyla paylaşımda bulunurlar.. yabancıları pek tercih etmezler..

9.    12 AYLIK çocukların stres altındaki kişileri okşayıp sevdikleri gözlemlenmiştir. Kız çocukları teskin etmeye erkek çocuklardan daha yatkındır. Empati ve merhamet duyguları dişilerde daha fazladır.

10.  Emekleme çağındaki çocuklar yabancı biriyle karşılaşınca gerginleşirler.

11.  18 AYLIK çocuklarda, babaları bahçe işlerini yaparken onlara basit şekilde yardım ettikleri gözlenmiştir..

12.  18-30 AYLIK ÇOCUKLAR, genel olarak temizlik konularında anne-babalarına yardım ediyorlar.. elleri dolu birine kapı açmak vb durumlarda bir şeylerin ters gittiğini ve yardım etmesi gerektiğini bilmek durumundadır.. yetişkinin uzanıp alamadığı bir şeyi vermek vb deneyler yapılabilir.

13.  Çocuklar yetişkinlerin isteklerini körü körüne yerine getirmiyorlar, gerçekten de o işi yapmasına yardımcı olmak istiyorlar.

14.  25 AYLIK bebekler, bir yetişkin, örneğin "ben kraker istiyorum" dediğinde ona kraker vererek yardımcı olurlar.. bu yaş grubundaki çocuklar aynı zamanda kendilerine bir zararı dokunmayacaksa, değerli kaynaklarını yabancılarla gönüllü olarak paylaşırlar.. Ancak, buna rağmen, 4 yaşından önceki dönemde çocuklar yabancı yetişkinlere nadiren iyilik yaparlar..

15.  27 AYLIK : Çok sevdiği bir çörek, çikolata vb. bir yiyecek yerken son kalan parçayı, diğer çocukların da olduğu bir ortamda, örneğin bir çocuk parkında, tanımadığı bir  çocuğa vermesi istenecek..

16.  30-32 AYLIK çocuklar olumsuz ya da kendisine yasaklanan bir şeyi yaptıklarında suçluluk ve utanç duyguları duyarlar.

17.  Yetişkin bir insan ve bir çocuk bir odaya konmuş, yetişkin çocuğun odada bulunan bazı oyuncaklara dokunmasını yasaklamıştır. Yetişkin odadan çıktıktan sonra; (yetişkinle iletişim kesildikten sonra, yasak ortadan kalktıktan sonra) çocuklar oyuncakla oynamaya başlamışlardır.. yetişkin odaya dönünce;

·         16 aylık bebeklerin %60 ı, 18 aylık bebeklerin tamamı, büyük bir utanç belirtisi sergilemiş, kızarmış ve korku dolu gözlerle yetişkine bakmışlardır.

·         21 aylık çocuklar oyuncağı yerine koymuş ve durumu düzeltmeye çalışmışlardır..

 

18.  06-08 YAŞ DENEYİ : "Ali ve Ahmet bir odayı temizlerler, karşılığında silgi alacaklardır..elimizde 5 adet silgi var..bunları nasıl dağıtırsın.." Çocuklar 2 şer silgi verip kalan bir taneyi çöpe atmayı tercih ederler. Ama onlara; "Ali daha fazla çalıştı" denirse, kalan silgiyi Ali'ye verirler. Bu tür deneyler çocukların belli bir hakkaniyet duygusuyla doğduğunu yani doğuştan eşitlikçi olduğunu kanıtlar.. Robin Hood meseleyi doğru kavramıştı: İnsanlığın en derin arzusu zenginliği dağıtmaktır/paylaşmaktır. Bununla birlikte davranışlarımızın kökeninde eşitlik tutkusundan ziyade, kendi zenginliğimizi ve statümüzü artıracak bencilce duygular da yatar.

19.  03-08 YAŞ DENEYİ : Çocuklara ikişer adet şeker verilir. isterlerse iki şekeri de yiyebilecek, ya da birisini şekeri olmayan diğer çocuğa verecektir.

·         7-8 yaş grubunun yarısı şekeri paylaşır,

·         5-6 yaş grubunun %20 si şekerinin birisini diğer çocuğa verir,

·         3-4 yaş grubunun %10 u şekerini paylaşır..

·         Yaş küçüldükçe paylaşmaya daha az meyillidirler..

 

20.  06 YAŞ GRUBUNDA, ırk konusundaki eğilimler oluşmaya başlar. Doğru koşullar altında, ırklar (..ve farklı görüşlere sahip insanlar/gruplar..n.a.) arasındaki toplumsal temaslar önyargıları azaltmaktadır. Sonuç olarak hiç kimse doğuştan ırkçı değildir.

21.  06-11 YAŞ DENEYİ : Bu yaş grubundaki çocuklar yetişkinlerin yardım davranışlarını gözlemlediklerinde benzer davranışları sergileyebilmektedirler. Bu nedenle bu konuda çocuğu eğitmek için büyüklerin çocuğun görebileceği şekillerde, ihtiyacı olan insanlara yardım etmeleri gerekir.

22.  (Çocuklarla ilgili yapılan deney ve eğitim amaçlı yönlendirmelerde çocuğu bir tercih yapmak zorunda bırakmamak gerekir. Çünkü her tercih, diğer seçeneği tamamen devre dışı bırakmayı gerektirir. Ya da klasik tanımla, her tercih aynı zamanda bir vazgeçiştir. n.a.)

23.  Şebekler, bir düğmeye basıp yemek almak yerine başka şebeklere elektrik verilmesine yol açacaksa, düğmeye basmaktan kaçınırlar. Aynı durum fareler için de geçerlidir.

24.  Çocuklar eşitsizlik karşısında genellikle tepkisizdir.. ancak konu kendileri olduğunda rahatsızlık emareleri gösterirler.

25.  Empati yeteneği yüksek bir kişiyseniz, suçluluk duymaya yatkın bir insansınız demektir.

26.  Eşit bölüşüm çocuklardaki toplam mutluluğu artırır,

27.  Zorunlu olmadığımız halde haksızlık yapmak yanlıştır.

28.  Hiçbir zaman alkışı durduran ilk kişi olmayacaksın. (Çocuklara tam tersi öğretilecek..)

29.  İnsanlık belki de, tahakküm ve boyun eğmeye uygun olarak, güçlü birinin, bir alfa erkeğin, bir büyük adamın liderliği altında gruplar halinde yaşamaya göre evrilmiştir.

30.  Bizler, görece az sayıdaki bireyle tekrarlanan etkileşimler kurduğumuz bir dünyaya göre evrildik.

31.  "Diktatör Oyunu" adı verilen bir deneyde, deneklere bir miktar para verilir, bu paranın bir kısmını deneye katılan diğer kişiye vermeleri istenir.. bu deneylerde paranın istediği kadarını karşıdakine vermesi istenen insanlar genellikle paranın % 20 ile 30 unu vermişlerdir.

32.   Modern Batı toplumlarında ilk elden intikam almak, onur kültürüne sahip toplumlardakine kıyasla (örneğin bedeviler, mafya tarzı suç örgütleri, kovboy kültürü) daha az yaygındır. Bu tür kültürlerde yaşayan bireyler adaleti sağlaması için daha yüksek bir otoriteye güvenmezler, bu yüzden her birey kendini ve sevdiklerini savunmak zorundadır.

33.  Bireyler birbirlerini cezalandırmaya, cezalandırmadan korkmaya ve daha iyi davranışları ödüllendirmeye meyillidirler.

34.  Gelişmiş demokrasilerde "beleşçilik" yapan insanlar cezalandırılır, bu insanlar sonuçta kendilerine çeki-düzen verip daha iyi davranmaya başlarlar. Ancak Arabistan, Yunanistan, Türkiye gibi ülkelerde, beleşçilik yapıp cezalandırılan insanlar bundan utanç duymaz, tam tersi bu durumdan sonra sinirlenir ve öç almaya çalışırlar. Cezalandırmayı yapan kişiyi arar ve karşılığında o kişiyi cezalandırırlar; buna "anti-sosyal cezalandırma" adı verilir. Bu tür cezalandırmalar "kentsel işbirliğinin zayıf olduğu" toplumlarda yaygındır.

35.  Yaşam boyu sergilenen şiddet, iki yaş civarında tavan yapar. Ailelerin iki yaş çocuklarının elinden kurtulmasını sağlayan şey, henüz çıplak elleriyle kimseyi öldürecek kadar güçlü olmamaları ve öldürücü silahları kullanmayı becerememeleridir. Bir yetişkinin fiziksel gücüne sahip olan iki yaşındaki bir çocuk hayli korkutucu olurdu.

36.  Çocukların, ahlakı, öncelikle şahsi çıkarlar gibi basit kavramlar üzerinden (bana haz veren şey iyidir) daha sonra da ebeveyn otoritesine dayanarak (ailemin iyi dediği şeyler iyidir) değerlendirdiği iddia edilmiştir.

37.  Bebekler tanıdık ve yabancı insanları ayırt etmeyi neredeyse hemen öğrenirler.  Yeni doğmuş bebekler annelerinin yüzüne bakmayı, yabancı bir kişinin yüzüne bakmaya yeğler, annelerinin kokusunu ve sesini diğer kişilere tercih ederler.

38.  Bebekler aynaya bakmazlar, baksalar bile gördükleri şeyi yorumlayamazlar. Bebekler tercihlerini etraflarında gördükleri kişilere göre yaparlar. Bebeklerin tanıdık olana yönelik uyumsal bir eğilimi vardır, böylelikle tanıdıklarına benzeyen kişiler için bir öncelik, benzemeyen kişilere karşı ise bir ihtiyat geliştirirler. Bu da bizi şu sonuca götürür: Irkçılığın tohumları baştan beri oradadır. Tanıdık olana öncelik verilir.

39.  Çocuğu bir takımı tutmaya yönlendirmek, otomatik olarak onu "biz" ve "onlar ayrımına götürmeye zorlamaktır.

40.   Bir spor izleyicisi, her bir oyuncunun deri renginden ziyade, hangi takıma mensup olduğunu düşünür.

41.  Bebekler anne karnında iken duydukları boğuk sesler sayesinde ana dillerine, hatta annelerinin kullandığı lehçeye karşı daha duyarlıdırlar.

42.  Günümüz toplumlarında bireylerin kendilerini ait oldukları grup üzerinden tanımlamaları teşvik ediliyor.

43.  Ayrımlar yapmaya hazır şekilde dünyaya geliriz, ama bunu tam olaraka nasıl yapacağımızı çevremizden öğreniriz.

44.  Gerçek hayatta tamamen tesadüfi biçimde gerçekleşen ayrımların yeterli sayıda insanın inanması halinde gerçeğe dönüşebileceklerini unutmamak gerekir. Toplumsal farklılıkların yok olması tam da bu yüzden, yani kendi kendilerini çok zor yenileyebildikleri için uzun zaman alır.

45.  İnsanlar ve diğer canlılar doğuştan istatikçidirler. Şimdiki zamanla başa çıkmanın tek yolu,geçmişe ait genellemeler yapmaktan geçer.

46.  Her durumda, kendi grubumuza iltimas geçeriz. Aynı zamanda insanlar belli bir topluluğa ait olmaktan da mutlu olurlar.

47.  İç-grup olan yerde dış-grup da vardır; sorunlarımız da buradan çıkar. Yahudiler ve Almanlar olmasa Nazi soykırımı da olmazdı, Tutsilerle Hutular olmaksızın Ruanda soykırımı gerçekleşmezdi.

48.  Toplum ve insan kardeşliği, ancak en yakınlarımıza en iyi şekilde davranırsak sağlanır.

49.  Tiksinti kötülüğe yol açan kuvvetli bir histir. Bir grubu yok etmek ya da marjinalize etmek istiyorsanız, bu hissi ortaya çıkarmanız gerekir. SS subayları toplama kamplarında Yahudilerin tuvalet kullanmalarını yasaklamışlardır. Yahudiler, erkek ve kadınlar, bulabildikleri yere çömelip ihtiyaçlarını görüyorlardı. Bunu gören Almanlarda güçlü bir tiksinti duygusu oluşuyordu. Böylece de onları hiç düşünmeden yok edebiliyorlardı.

50.  İki yaşına kadar olan çocuklarda tiksinme duygusu oluşmaz.

51.  Bir anne çocuğunun dışkısını temizlerken iğrenme belirtileri gösterirse, çocuk kendi dışkısının annesine iğrenç geldiğini görürse sizin ondan da tiksindiğinizi düşünecektir.

52.  Hamile kadınların bulantıları fetüsün zehirlenmeye en duyarlı olduğu dönemlerde özellikle artar.

53.  Birinden iğrenmek, en nihayetinde onu itici bulmaktır. Tiksinti bizi zalim kılar.

54.  Ahlaki sezgilerimizin çoğu da bilinçli farkındalığımızın dışındaki etmenlerden kaynaklanır.

55.  Kadın bedeninde salgılanan oksitosin hormonu kadının doğum sırasında kasılmalarını kolaylaştırır, meme uçlarının uyarılmasıyla süt akışı sağlanır.

56.  Oksitosin hormonunun bir etkisi de, yeni doğum yapmış tüm kadınların sevecen ve hoşgörülü olmasını sağlamasıdır.

57.  İnsanlar altı ayrı katmandan meydana gelen bir ahlaki temele sahiptirler.

·         İlgi göstermek/zarar vermek,

·         Hakkaniyet/hilekarlık,

·         Sadakat/ihanet,

·         Otoriye/boyun eğme,

·         Kutsallık/çürümüşlük,

·         Özgürlük/baskı..

58.  Muhafazakar insanlar bayrak/sadakat, çocukların ebeveynlere itaat etmesi (otorite) iffet (kutsallık) gibi değerlere saygı duyarlar. Liberaller ise ilgi göstermek/zarar vermek ve hakkaniyet/hilekarlık meselelerine odaklanırlar.

59.  Akrabalarda ortak genler bulunduğundan, insanın akrabalarına karşı iyi davranması aslında kendine iyi davranması anlamına gelir.

60.  Erdemli bireylerin özelliklerinden biri de, üzerinde düşünülmüş doğru davranışları alışkanlık haline getirmeleri ve sonuçta düşünmeden doğru olanı yapan kişilere dönüşmeleridir.

61.  Doğru etkileşimler kurabilecekleri ortamlarda bulunan çocuklar, ahlaki ortamlarını diğer ırkları da (görüşleri/grupları/vb farklılıklar..n.a.) kapsayacak şekilde genişletebilirler. (varlıklı insanların oturduğu bir semtteki ilköğretim okulu ile bir gecekondu semtindeki okulun öğrencilerinin tamamen farklı yetişkinler olması bu tür etmenlerle oluşur..n.a.)

62.  (Bazı TV dizileri, nasıl oluşturduğumuzun farkında olmadığımız önyargılarımızın değişmesine neden olabilir.. ABD'de yayımlanan The Cosby dizisi sayesinde milyonlarca Amerikalı sevimli, esprili ve herhangi bir tehdit teşkil etmeyen siyahi insanlara  karşı düşüncelerini ve tutumlarını değiştirmişlerdir. İnsanların bu özelliğini kendi çocuklarımızı yetiştirirken farklı örneklerle zenginleştirebilir, çocuklara olumlu yargılar yükleyebiliriz. n.a.)

63.  İnsanlar mantıkdışı görünen bulgulardan hoşlanırlar.

64.  Bebekler tarafsız ahlaki ilkeleri yani bir toplulukta yaşayan herkesi kapsayan yasaklar ve gereklilikleri algılayamazlar.

65.  Sana iğrenç gelen şeyi komşuna yapma. Tevrat budur, gerisi yorumdur.

66.  Yalnızca evrensel bir kanun olması gerektiğine inandığın doğrulara göre hareket et..