KIRIM-KONGO KANAMALI ATEŞİ (KKKA)

KENEDEN KORUNMA YÖNTEMLERİ

 

 

Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) nedir?

Hayvanlardan insanlara bulaşan, salgınlar yapabilen ve bazen ölümcül seyredebilen viral bir enfeksiyondur.
KKKA insanlara nasıl bulaşır?
Kenelerle bulaşır.KKKA'nın bulaşmasında 30 farklı kene türü rol oynayabileceği gibi, esas olarak 'Hyalloma' türü kenelerle bulaşır.
 
Hayvanlardaki hastalık infekte (vücudunda virüs bulunan) kenelerin ısırması ile başlamaktadır. Keneler kan emerken virüsleri alır, gelişme evrelerinde vücutlarında muhafaza ederler. Bir başka hayvandan veya insandan kan emerken virüsleri de bulaştırırlar. İnsanlar virüsü ya infekte kenelerin ısırması ile ya da bu virüsü taşıyan hayvanların kesilmesi sırasında hayvana ait kan ve dokulara temas ile almaktadırlar. Ayrıca hastane ortamında hastalara ait kan ve/veya hastanın kan içeren atıklarıyla direkt temas sonucu da bulaşabilmektedir.Hava yolu (solunum yolu) ile bulaşmamaktadır.
KKKA hastalığının yayılmasında hangi faktörler önem taşır?                   
Virüs, birçok evcil ve yabani hayvana bulaşır, hafif bir hastalık meydana getirir. Birçok kuş türü virüse karşı dirençlidir, özellikle göçmen kuşlar virüsün ülkeler arası yayılmasında önemli rol oynarlar. Bir bölgede, kenelerin ve virüs bulunan (infekte) hayvanların bol olması salgın için önemli bir faktördür. Küçük omurgalılar ve özellikle yerde beslenen kuşlar, keneleri infekte eden en önemli konak grubunu oluşturmaktadırlar. Ülkemiz kenelerin yaşamaları için coğrafi açıdan oldukça uygun bir yapıya sahiptir ve Hyalomma soyuna ait kenelerin yaşadığı geniş coğrafik alanın içinde yer almaktadır.
KKKA hangi mevsimde daha sık görülür ve kimler risk altındadır?
Değişik mevsimlerde görülebilmekle birlikte genel olarak Haziran ve Eylül arasında sıktır. Ülkemizde Nisan ayı ortalarından Ağustos ayı sonlarına kadar olan süre içinde görülmektedir. Hastalık için çiftlik çalışanları, çobanlar, kasaplar, mezbaha çalışanları, et ve et ürünleri market işçileri gibi tarım çalışanları ve hayvancılık ile uğraşanlar, veterinerler, hasta hayvan ile teması olan ve akut hastalarla temas olasılığı bulunan salgın bölgelerde görev yapan sağlık personeli, askerler ve kamp yapanlar yüksek risk altındadırlar.
KKKA'da ne zaman ve ne gibi belirtiler görülür?
Virüsün kene ısırması ile vücuda alınmasından sonraki 1–3 günde hastalık belirtileri ortaya çıkmaya başlar.  Virüsü içeren kan ve diğer doku ya da atıklar ile temastan sonra genel olarak bu süre 5–6 gündür ve 13 güne kadar uzayabilmektedir. İnsanlarda hastalık ateş, üşüme-titreme, iştahsızlık, kırıklık, aşırı duyarlılık, baş, sırt, bel, mide bölgesi ile kol ve bacaklarda ağrı gibi belirtilerle ani olarak başlamaktadır. Bazen bu bulgulara kusma, karın ağrısı ve ishal ilave olabilmektedir. Gövde ve kol ve bacaklarda cilt içi kanama, burun kanaması ve değişik alanlarda kanama bulguları bulunabilir.

KKKA'da tanı nasıl konulur?

Vücutta bu virüse karşı oluşan özgül antikorları araştırmak en sık kullanılan yöntemdir. Fakat bu antikorlar serumda hastalığın yaklaşık 6. gününden itibaren belirlenebildiğinden bazı kişilerde hastalık tanı konamadan ölümle sonuçlanabilmektedir. Hastalığın ilk 5 günündeki tanısı ancak donanımlı laboratuarlarda uygulanabilen yöntemler kullanılarak kan ve dokulardan alınan örneklerde virüsün gösterilmesi ile mümkündür.

KKKA'da nasıl bir tedavi uygulanır?

Hastadaki belirti ve bulgulara göre destek tedavisi yapılır. Hastalığın özgül bir tedavisi bulunmamakla birlikte, antiviral ilâçlardan ribavirin kullanılmaktadır.

 KKKA'dan  korunmak için aşı var mıdır, şüpheli bir temastan sonra neler yapılmalıdır?

 

Bugün için etkili bir aşısı yoktur. KKKA'nın geçirilmesinden sonra bağışıklığın ömür boyu sürebileceği belirtilmektedir. Hasta hayvan veya insanın kendisi veya kan ve diğer  vücut sıvıları ile temas sırasında mutlaka eldiven, önlük, gözlük, maske gibi koruyucu giysiler kullanılmalıdır. Şüpheli durumlardaki herhangi bir temastan sonra, mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurulmalı, en az 14 gün boyunca ateş ve diğer belirtiler yönünden takip edilmelidir. Temas sonrası koruyucu tedavi (ribavirin) verilebileceğine yönelik bilimsel yayınlar olmakla birlikte Dünya Sağlık Örgütü ( DSÖ,WHO) tarafından henüz önerlimemektedir.

KKKA'dan korunmak ve yayılmasını önlemek için neler yapılmalıdır?

• Hem mera hem de mesken keneleri gelişmelerini sürdürebilmek ve nesillerini devam ettirebilmek için konakçılarından kan emmek zorundadırlar ve ne yazık ki birden fazla hayvan türünü konakçı olarak seçmektedirler. Kısıtlı, özel bir hayvan grubunun olmaması kene ile mücadeleyi güçleştirmektedir.

• Mümkün olduğu kadar kenelerin bulunduğu alanlardan kaçınılmalıdır. Hayvan barınakları veya kenelerin yaşayabileceği alanlarda bulunulması durumunda, vücut belirli aralıklarla kene yönünden muayene edilmeli; vücuda yapışmamış olanlar dikkatlice toplanıp öldürülmeli, yapışan keneler ise kesinlikle ezilmeden ve kenenin ağız kısmı koparılmadan (bir pensle sağa sola oynatarak, çivi çıkarır gibi) alınmalıdır.
• Çalı, çırpı ve gür ot bulunan yerlerden uzak durulmalı, bu gibi yerlere çıplak ayakla veya kısa giysilerle girilmemelidir. Piknik amaçlı olarak su kenarları ve otlak şeklindeki yerlerde bulunanlar döndüklerinde, mutlaka üzerlerini kene bakımından kontrol etmeli ve kene varsa usulüne uygun olarak vücuttan uzaklaştırmalıdır.

• Ormanlarda çalışan işçilerin ve ava çıkanların lastik çizme giymeleri veya pantolonlarının paçalarını çorap içine almaları kenelerden koruyucu olabilmektedir.
• Hayvan sahipleri hayvanlarını kenelere karşı uygun akarisitlerle ilâçlamalı, hayvan barınakları kenelerin yaşamasına imkân vermeyecek şekilde yapılmalı, çatlaklar ve yarıklar tamir edilerek badana yapılmalıdır. Kene bulunan hayvan barınakları uygun akarisitlerle usulüne göre ilâçlanmalıdır.
• Gerek insanlarda gerekse hayvanlarda repellent olarak bilinen böcek kaçırıcı kimyasal maddeler dikkatli bir şekilde kullanılabilir. Repellentler sıvı, losyon, krem, katı yağ veya aerosol şeklinde hazırlanan maddeler olup, cilde sürülerek veya elbiselere emdirilerek uygulanabilmektedir. Aynı maddeler hayvanların baş veya bacaklarına da uygulanabilir; ayrıca, bu maddelerin emdirildiği plâstik şeritler, hayvanların kulaklarına veya boynuzlarına takılabilir.
• Kenelerin çevrede çok olması halinde mera, çayır, çalı, çırpı ve gür otların bulunduğu yerler gibi kenelerin yaşamasına müsait alanlarda, diğer canlılara ve çevreye zarar vermeden, uçak, helikopter, püskürtme cihazı monte edilmiş araç veya sırtta taşınan pompalar ile ilaçla böcek mücadelesine başvurulabilir.