Öfke kontrolü

-Öfke nedir?
Engellenme, haksızlığa uğrama, kendini ifade edememe,empati
yoksunluğu, yoğun sorumluluk  ve stres,beklentileri doyuramama gibi
durumlar sonucunda, kişinin kendisine ve karşıdakine karşı oluşturduğu
duygular ve düşüncelerdir.  Öfke normal ve sağlıklı bir duygudur. Esas
olan bunun nasıl yansıtıldığıdır. Öfke kontrolünde amaç, kendisine ve
karşıdakine zarar vermeden ifade etmektir.

-Neden öfkeleniriz?
Beklentimiz gerçekleşmediğinde, karşıdaki bizi ısrarla
anlamadığında,engellendiğimizde, kendimizi değersiz edecek sözler ve
davranışlara maruz kaldığımızda,kendimizi ifade edemediğimizde, her
şeyi elde eden, sınır koyulmayan bir yetişme tarzımız var ise, aç ve
yorgun isek de dahil olmak üzere bunları öfke nedeni olarak
sayabiliriz.

-Öfke öğrenilir mi? Nasıl?
Öfke kalıtımsal değildir. Model alma yoluyla yada farkında olmadan
öğrenme yoluyla öğrenilir.  Anne-baba  arasındaki ilişki, ifade
tarzları, öğretmen arkadaş  tarzları birer örnek olabilmektedir.

Öfkeli insanların güçlü bir imajı olduğu düşüncesi de öfkeli olmayı
çekici kılar.. Sanki güçlü kişiler öfkelenir gibi bakış açıları öfkeli
tepkileri atrttırır.

Ayrıca öfke ile bireyin sonuç alması bunu bir çözüm yöntemi olarak
kullanması da öfkeli davranışlarda pekiştireç etkisi yaratır. Zamanla
tüm sorunları böyle çözmek ister. Çünkü bir kere işe yaramıştır. İşte
devlet dairesinde öfkeliyseniz işiniz görüldüğünde bunu hep yapmak
gibi.

-Kimler öfkeye ve şiddete yatkındır?
Stresli işlerde çalışanlar, depresyondakiler, kaygılı kişilikler,
çekingenler,kendini doğru ifade edemeyenler,sabırlı olduğunu zannedip
taviz verenler,değişir ve düzelir diye bekleyip umudun işkenceyi
uzatması.kronikleşen çözümsüz tartışmalar.

-Günümüzde ve kent yaşamındaki stres öfkeyi besliyor mu?
Yoğun çalışma temposu, yorgunluk, duygusal doyumun yetersiz
olması,yabancılaşma, hayatın anlamsızlaşması gibi unsurları yaratan
büyük şehirler stresi  arttırıp öfkeyi tetikliyor.

-Çalışan çocuklu kadınlar çok fazla yük aldıkları için eskiye oranla
daha gerginler sanki. Ne diyorsunuz?
Hem kadının iş yükünü ve sorumluluğunun artması hem de artık
öfkelenmenin sadece erkeğe özgü olma gerçeğinin kırılması da kadının
da öfkelenmesini arttırmıştır. Aynı zamanda kadının, kendi
beklentilerinin de ikinci plana atılması değersizlik duygusu yaratıp
öfke ve cinneti artırmaktadır.

-Erkeklerin öfkesini göstermesi yine eski değerlerle bağlantılı gibi.
Hani "Sen erkeksin, icabında masaya yumruğu vurabilmelisin" ana fikri
bugün de geçerli mi?

Çok doğru. Erkeklere bu hak verilmiş. Güçlü olmak, yumruğunu masaya
vurmaktır. Toplumumuzda halen  kişisel olarak banttan geçmemiş erkek
tipleri mevcut. Bunlar, aileleri tarafından öfkelenmesi için
pekiştirilmiştir..

-Başka toplumlarda öfke nasıl yaşanıyor?
Öfkelenme az görülse de lokal olarak,kendini ifade edemeyen,
dışlananların işledikleri sıra dışı cinayetler,cinnet getirmelere
bakıldığında dünyada  öfkelenmede bir artış söz konusu.

-Öfke ve şiddetin eğitim seviyesi ile bir bağlantısı var mı?
Eğitim arttıkça, kişinin olayları doğru yorumlaması, analiz etmesi
kişiselleştirmemesi artacağından öfkelenmesi azalır. Yani muhakeme ve
içgüdüsel tepkileri azalır. Ama bir yandan da eğitim artıkça maalesef
bencillikte artmakta. Çünkü akademik eğitim verilirken ahlaki ve
insani eğitim yetersiz kalmaktadır.

-Çocuklardaki öfke nasıl ve neden oluyor?
Bencil olması, istediğini elde etme isteği,bunu bir yöntem haline
getirme isteği.yani çocuktaki öfke daha çok araçtır.

İstediği alınmadığında mağazada çığlık atan bir çocuk gibi.

-Gelelim öfke ile başa çıkma yöntemlerine... Bu sorunu nasıl çözebiliriz?
1..Olayları içselleştirmek
Bunu bir örnekle netleştirelim:
* Ben sağlık memuru Ahmet.Hasta yakını bana bağırdı, ben de ona bağırdım.
* Bu tavır şahsıma mı hastane personeli Ahmet e mi*
* Benim yerimde Mehmet olsaydı da bu durum oluşur muydu?
* Neden böyle davrandı (onu anlayabiliyor muyum)?
* Sizi anlıyorum ......den dolayı böyle öfkelisiniz. .. (Dedim mi?)
* Biliyorum ki, ben öfkelenirsem o beni yönlendirmiş olacak.
* O nasıl davranırsa onun gibi değil, ben onu kendime uydurmalıyım..
* Öfkemi kontrol altına alıp,öncelikle onu anlamaya çalışmalıyım. Ben
sakin olursam o insanı da kendime uyduracağım gibi bir içsel konuşma
ile öfkemizi kontrol edebiliriz.

2. Kışkırtmanın tanımlanması:Sizi kışkırtan durumlarla yüzleşme ve
bunlardan kaçınma verisi sağlar.

3.Öfkenin çarpıtmalarıyla savaşma: Öfkenizi, düşünme biçiminizi
yeniden gözden geçirmek için bir uyarı olarak kullanabilirsiniz.

4.Öfke kontrol yönergeleri :Öfkelendiğinizde, öfkenizi kendinize ait
yönerge cümleleriyle kontrol etmeye çalışabilirsiniz ("öfkenin seni
ele geçirmesine izin verme", "derin bir nefes al" gibi)

5.Beklentilerin netleştirilmesi:Karşılaşabileceğiniz olayları önceden
tahmin edip ona göre davranabilirsiniz.

Öfkemizin ne kadar üzerine gidersek  o kadar onu kontrol altına
alabiliriz.ayrıca sonuç alınamayacak tartışmalardan kaçınmalıyız.

Aynı şeyi yaparak, farklı sonuçlar beklemeyi "delilik", olarak
tanımlamış Einstein

-Her yaşta öğrenilir mi bu yöntemler?
Evet kesinlikle. Öfke eğitimin yaşı yoktur. Sadece bahanesi vardır. 7
sinde ne ise 70 inde odur demek bir savunmadır.

-         Sizin önerileriniz...
* Öfkelenmenizden kendi kişisel kuruntularınız sorumlu olabileceği
gibi, daha önceden başınızdan geçmiş ve sizi öfkelendirmiş bazı
olayların anıları da sorumlu olabilir.
Öfke bir noktada, kişinin öğrenme yoluyla dışa vurum yaptığı bir
davranış şeklidir.Birey, nasıl öfke boşaltacağını ve
yansıtacağını,çevreden öğrenir.Anne veya Babası öfkelendiğinde,,eğer
bağırır çevreye zarar verirse çocuğun bunu yansıtma ihtimali
yüksektir.

       Aynı zamanda öfkenin bir diğer özelliği ise; ZAMANLA ALIŞKANLIK
yapmasıdır. Öfkemizi yansıtma şeklimiz, zamanla kalıp davranış şeklini
alabiliyor.. Eleştirilmesi ve kritiği yapılacak kısım öfkenin
yansıtılma şeklidir. Öfkeyi ,çevreye ve kendimize zarar vermeyecek
şekilde yansıtmalıyız. Öfkenin zararsız şekli; iletişim, duyguların
direkt ifade edilmesi, durumun üzerine gitmek,mantıksal çıkarımlar
yapmak gibi. Öfke kontrolünde; öfke yaratan nedenlerden o an için uzak
durmak, 3-5 saniye ara vermek, burundan nefes alıp ağızdan
vermek,öfkenin bize kayıplarını düşünmek(zor olsa da) gibi uygulamalar
yapılabilir. Unutulmamalıdır ki; öfkeli davranışlar; sadece iletişim
kesen,gerginleştiren,bizi yetersiz bırakan, aciz gösteren bir
durumdur.

Ayrıca öfkeni en  büyük düşmanı kendine zaman ayırmaktır.

SERHAT YABANCI

UZM.PSK.DANIŞMAN