YAHUDİLİK

Çalışma hayatımın ilk yıllarındaydı, genel müdürüm, odasında telefonla  konuşuyordu. Konuşmanın en heyecanlı yerinde karşı tarafa “ Benimle Yahudi pazarlığı yapma” dedi ve kırdığı potu anlayıp, odada bulunan Yahudi  Pazarlama müdürümüze dönerek, “Af edersin.” dedi. Daha sonra  bir çok Yahudi vatandaşımızı tanıma şansım oldu ve onlarla güzel dostluklar oluşturduk. Bende bıraktıkları izlenim, hepsinin iyi bir analizci  ve adımlarını bilinçli ve hesaplı atan, mantıklı kişiler  olmalarıydı.

Daha sonra  dilimize de yerleşen “Yahudi pazarlığı” veya “Yahudi hesabı” deyimleri “bize neyi anlatmak istiyor ?” diye düşündüm. Kimdi bu Yahudiler ? Yahudi (İbrani’ce Yehudi),  İsrailoğulları’nın soyundan gelen ve Musevilik dinine geçen kimselere verilen isimdir. Yahudi olabilmek için resmi bir din değiştirme törenini uygulamak gerekir. Dünyada başlıca İsrail ve ABD olmak üzere yaklaşık 14 milyon Yahudi olduğu sanılmaktadır.

Türkiye’deki Yahudiler, “Musevi” tabirinin kullanılmasını tercih ederler. Bununla birlikte Musa’ya atfen verilmiş Arapça kökenli “Musevi” isminin Batılı dillerde karşılığı yoktur. İbrani din büyüğü ve atası Yakup’un oniki oğlunun soyundan gelenlere “İsrailoğulları” adı verilmiştir..

M.Ö. 14-13 Yüzyılda yaşamış olan Musa peygamber,, İsrailoğullarının ve Yahudilerin en büyük  peygamberidir.  İsrailoğullarını Mısır’dan çıkararak kölelikten kurtarmıştır.  Sina  Dağında  Tanrı’nın Hz. Musa’ya yanan bir çalılık olarak gözüktüğü anlatılır.

 

Sina Dağı’nda Hz Musa’ya Tanrı tarafından 10 emir tebliğ edilmiştir.

1.      Seni Mısır  ülkesinden, köleler evinden çıkaran Tanrı’n benim.

2.      Benden başka Tanrı’n olmayacaktır. Kendine put yapmayacaksın.

3.      Yalanına inandırmak için Tanrı adını kullanmayacaksın.

4.      Şabat gününü kutlamayı unutmayacaksın.

5.      Anana ve babana saygı göstereceksin.

6.      Adam öldürmeyeceksin.

7.      Zina yapmayacaksın.

8.      Çalmayacaksın.

9.      Komşuna karşı, yalancı şahitlik etmeyeceksin.,

10.  Komşunun malına tamah etmeyeceksin.

Ancak,   Tanrı’nın emirlerine uymayan İsrailoğullarının lanetlendiğine de inanılır.

Hz. Musa’nın ölümünden sonra onun yerine geçen Yeşu’nun Filistine yerleştirdiği İsrail kabileleri arasında Yahudaoğulları Kudüs’ün güneyindeki toprakları yurt edindiler. Hz. Davud ve onun oğlu Hz. Süleyman gibi büyük krallar yetiştiren Yahudaoğullarının tarihi, kuzeydeki İsrail Krallığı’nın M.Ö. 721’de Asurluların eline geçmesinden ve diğer 10 kabilenin başka halklarla karışarak dağılmasından sonra İsrailoğullarının tarihi ile özdeşleşti.

Yakub’a tanrı tarafından İsrail ismi verilmiştir. İsrail kelimesi “Tanrının yolunda, doğru yolda” anlamında veya “Tanrıyla güreşen” anlamına gelir. “İsra”, (İbranice güreşmek” ve “el” (Semitik dillerde Tanrı) kelimelerinin birleşiminden oluşmuştur. Tanah’ta, Yakub’un Tanrı ile güreşi anlatılır.

İsrailoğulları İbrani soyundan gelirler. İbrani kelimesi Eber kökeninden gelmektedir. Eber, Nuh’un soyundan gelen ve Yakup’un büyükbabası, İbrahim’in atası olan bir din adamıdır. Ortodoks Yahudiler ve dindar Yahudilerin çoğu “ İlk İbrani” olarak İbrahim’i kabul ederler.

İslam peygamberi Hz. Muhammed, İsmail’in soyundan gelmektedir. İsmail ile İshak kardeştirler. Dolayısıyla İsmail, Yakup’un amcasıdır. Bu nedenle İsrailoğulları ve İslam peygamberinin de mensubu olduğu Haşimoğulları akrabadır. Kur’anda Bakara suresi 140. ayetinde, Yakup’un Yahudi veya Hıristiyan  olmadığı belirtilir.

İbrahim’in torunu Yakup. Dayısının kızları Lea ve Rahel ile evlenmiştir. Lea’dan altı oğlu ve bir kızı, Rahel’den iki oğlu olmuştur. Ayrıca Lea’nın cariyesi Zilpa’dan iki, Rahel’in cariyesi Bilha’dan da iki oğlu olmuştur.

•         Lea’dan olan oğulları : Ruban, Şimon, Levi, Yehuda, İssakar  ve Zevulun.

•         Lea’dan olan kızı : Dina

•         Rahel’den olan oğulları : Yusuf ve Bünyamin.

•         Zilpa’dan Olan oğulları : Gad ve Aşer.

•         Bilha’dan olan oğulları : Dan ve Naftali.

  Böylece oniki erkek çocuktan oniki İsrail kabilesi oluşmuştur.

Yahudi dininin kurucusu İbrahim’dir.. Kutsal Kitap’a  göre, Tanrı, İbrahim  peygamberi çocuklarına ve gelecek kuşaklarına Tanrı’ya itaati öğretmesi için seçmiştir.  Bu din öğretisi İbrahim’in oğlu İshak ve ondan da İshak’ın oğlu Yakub’a geçmiştir.

İbranilerin kutsal kitabı üç kısma ayrılır; Musa Töresi veya Pentakök (Tora), Peygamberler (Nebiim), Kıssasülembiya  (Ketubim). Bunlar yazılı töreyi oluşturur. Bunun yanı sıra   “sözlü” töre geleneği Musa’ya dayanır. Bu öğretim sözle nesilden nesile geçmiştir. M.S. 200’e doğru haham Yuda Hanassi tarafından yazılı hale getirilmiş ve Mişna adını almıştır. Mişna’nın  Gemara denen yorumları, Mişna ile birlikte Talmud’u meydana getirir. Talmud kesin şeklini V. Yüz yılda Babil’de aldı.

M.Ö. 587’de Babil istilasıyla yıkılan Yahuda Krallığı’nın halkı büyük bölümüyle Babil’e sürüldü. M.Ö. 538’de Babil’i ele geçiren Ahameniş imparatoru  II. Kyros’un izniyle tekrar yurtlarına dönen Yahudaoğulları, Babillilerin yerle bir ettiği Kudüs Tapınağını yeniden yapmaya giriştiler.

Babil Sürgünü’nün sonlarına doğru biçimlenerek günümüze kadar gelen temel inanca göre, kendisini Hz. Musa’ya  YHVH ( Yahve) adıyla tanıtan Tanrı, tarihi bütün ulusların yazgısını, kendi tanrılığını kabul edip tek bir halk olarak bütünleşecek biçimde düzenlemiştir. İsrailoğulları da Tanrı’nın bu tasarısını sonuçlandırmak  için ayrıcalıklı bir ulus ve bu nedenle İsrailoğulları Tanrı’nın vaat ettiği mesihin ulusal bedenlenmesi olduklarına inanırlar.

Yedi rakamı Yahudilikte önemli bir yere sahiptir. Çünkü Tanrı’nın evreni 6 günde yarattığına ve yedinci gün  dinlenildiğine inanılır. Haftanın altı günü çalışılır ve yedinci günü (Şabat günü) dinlenmeye ayrılır. Tanrının yedi ruhu olduğuna inanılır ve antik Çadır Tapınak Mişkan’daki ve Kudüs Tapınağındaki  zeytinyağı ile yakılan Menora adlı şamdan kullanılır. Menoranın yedi kolu vardır. Musa’nın Sina dağında gördüğü yanan çalıyı simgeler.

Davud kelimesi üç harfle yazılır   “D”  harfi  “dalet” diye okunur ve yunanca “delta” ya benzer. Bu iki harf şekil olarak üçgene benzer.  Davud’un Yıldızı ( Davud’un Kızıl

Kalkanı – Magen David Adom) “ isimdeki “D” lerden biri ters çevrilerek diğerinin üstüne konulduğunda  6 köşeli yıldız oluşturulur. ( hekzagram) Bu yıldız astrolojide “Kral yıldızı “ olarak da bilinir. Kıbrıs’ı fetheden Lala Mustafa Paşa’nın sancağında da bu yıldız vardır.

Yahuda halkının Roma yönetimine karşı giriştiği iki büyük ayaklanma (M.Ö. 66-70 ve M.Ö. 132-135) yılları arasında yaşandı ve her ikisi de kanlı bir şekilde bastırıldı.

Dil, din ve ulus bilinci bir toplumda gereğinden fazla pekişirse, o toplum diğer kültürle kaynaşmakta sorunlar yaşar ve diğer kültürler ve uluslar tarafından da kolay kabul edilmezler. Yahudilerin kendilerini  tanrısal iradeden  kaynaklanan ayrıcalıklı bir ulus kabul etmeleri, yüzyıllardan gelen geleneklerine sıkı sıkıya bağlı kalmaları,  genellikle kendi ırklarından gelen kişilerle evlenmeleri, onları sürekli olarak diğer toplumların tepkisiyle karşı karşıya  bırakmıştır.

Yahudilerde kadının önemi oldukça fazladır. Bir Yahudi kadınının  yabancı biri ile evlenmesi fazla tepki çekmezken, bir Yahudi gencinin  yabancı bir kadınla evlenmesine tepki gösterirler.   Oysa bugün aynı ırktan kişilerin birbiriyle yaptığı evliliklerin, bilimsel olarak uzun vadede genetik sorunlar yaratacağı  tartışılmaktadır.  Dünya Yahudileri arasında  oldukça iyi bir dayanışma  vardır. Bugün “Yahudi Diasporası”  olarak  adlandırdığımız bu dayanışma, neredeyse 14 milyon Yahudi’nin tüm dünyamızı yönetir hale gelmesini sağlamaktadır.

Bu nedenle son yıllarda İsrail,  daha geniş kapsamlı yayılma politikaları oluşturmak üzere başka uluslarında Yahudi kökenli olduğunu gündeme getirmektedir. Bunun son örneği Iraklı Kürtlerin  aslında Yahudi olduğu  ve kaybolan 13. Kabile tezleridir.

Dünya tarihinde birçok soykırım yaşanmıştır. Yakın geçmişimizde de insanlık birçok soykırıma tanıklık etti ve halen etmekte.   Hitler döneminde  Almanya’nın  insanlık suçu işleyerek 2.000.000’na yakın Yahud’iyi soykırıma uğrattığı söylenir. Ancak Yahudiler bu soykırım konusunu  sürekli yaşatmayı bilmiş ve tüm insanlığa mal edebilmişlerdir.  Eğer bu talihsiz soykırım yaşanmasaydı bugün Avrupa kıtasında 30 milyondan fazla Yahudi yaşıyor olacaktı. Bu soykırım ne kadar acı ve felaket sayılacak bir olaysa da aslında Yahudilerin tüm dünyada daha çok tanınır ve kollanır hale gelmelerini sağlayan bir fırsat olarak da değerlendirilmiştir.  Bu soykırım felaketinin  sürekli gündemde tutulması, ihtiyar dünyamızın yakın tarihinde bile  her ne kadar yeni soykırımları engellememişse de, Yahudilerin   bu konudaki başarıları Ermenilere de cesaret vermiş ve onlarda aynı yolda şans aramaya başlamışlardır.

Yahudiler tarihleri boyunca hep sürgüne mahkum edilmiş ve soykırıma uğratılmış bir millet. Kimilerine  göre  onlar Musa’nın 10 emrine karşı geldikleri için Tanrı tarafından lanetlenmiş, kimine göre de Almanya’dan A.B.D.’ne göçerken iki ekmek arasına koydukları köfteyi “Hamburger” adı ile tüm dünyaya pazarlayabilen, içinde yaşadıkları topluma değer katan,  kendileriyle birlikte toplumu da geliştiren, üretken, yaratıcı, sanatkar bir millet. 

 

Yahudi tarihinin satırbaşlarına kısa bir göz atacak olursak;

1.      M.Ö. 12. Yüzyıl: İsrailoğulları, göçebe kabileler halinde Kenan diyarını ele geçirmeye giriştiler ve bunun sonucu tarihe girdiler.

2.      M.Ö. 1100: Kadın peygamber Deborah ve onun yöneticisi Barak Mageddo’nun yanında bir Kenan anlaşması yaptılar.

3.      M.Ö. 1050 : filistinliler Aphek’de Yahudilerle savaştı ve onları köle haline getirdi.

4.      M.Ö. 1030-1020 yılları: yahudilerin ilk kralı olan Saul, filistinlilere isyan etti. Ancak yenilerek Ghelboe’de öldürüldü.

5.      M.Ö. 1000: Yahudilerin ikinci kralı Davut isyan ederek Filistinlilerin kralı Calut’la savaştı ve onu mağlup etti. Böylece Yahudilerin esareti sona erdi.

6.      M.Ö. 970 yıllarında: Davut’un oğlu Süleyman, Kenanileri Mısırlıların desteği ile esir etti ve Fenikeli mimarların yardımıyla Kudüs’te bir tapınak inşa etti.

7.      M.Ö. 930 Firavun I. Sheshong Filistini işgal etti, Kudüs Tapınağı yağmalandı.

8.      M.Ö. 598 Peygamber Ezekhielde (Hezekiel) beraber olmak üzere, Babil’e ilk göç başladı.

9.      M.Ö. 586: Nabukadnezzar Kudus’ü ele geçirerek tapınağı yıktı.

10.  M.Ö. 538 Keyhüsrev Babil’i ele geçirdi. Yahudilerin Kudüs’e tekrar dönmelerine ve tapınağı tekrar inşa etmelerine izin verdi.

11.  Yahudiler başta Samiriler olmak üzere diğer milletlerden arınmak üzere, Yahudi olmayan eşlerini terk ettiler.

12.  M.Ö. 176-165 arası : IV. Antiochus, Epiphone’un zulümleri ve Macchabe’nin Judas isyanı.

13.  M.Ö. 165 : Kudüs’teki tapınağın yerle bir edilmesi.

14.  M.Ö. 139: İlk Yahudi parası Simon tarafından bastırıldı.

15.  M.Ö. 59: Roma’da vatandaşlık hakkı kazanan Yahudilerin etkisi artmaya başladı.

16.  M.S. 19 İtalya’da Yahudilere karşı tedbirler alınmaya başlandı.

17.  M.S. 40  İskenderiye de Yahudi aleyhtarı gösteriler başladı.

18.  M.S. 59 : Ciceron, Roma’da  vatandaş olan Yahudilerin siyasi nüfuzlarından şikayet etti.

19.  M.S.66 : Yahuda, Celile ve İdume’de Yahudiler isyan etti.

20.  M.S. 438 : II. Theodoseûn bir emri, Yahudilerin her türlü kamu görevine girmelerini yasakladı.

21.  M.S. 529 : Justinien Kanunu ile Thedose Kanunu’nun hükümleri yenilendi ve korundu.

22.  M.S. 711  : İspanya’nın Araplar tarafından ele geçirilmesi ile buradaki Yahudiler  rahat bir yaşama kavuştular.

23.  M.S. II. Louis Yahudileri İtalya’dan atmaya karar verdi, fakat bu kararı uygulanmadı.

24.  M.S. 1012 : Yahudiler Mayence’den kovuldu.

25.  M.S. 1066 : Granada’da Yahudi aleytarı gösteriler yapıldı.

26.  M.S. 1096 Almanya’da Yahudi aleytarı gösteriler yapıldı.

27.  M.S. 1146 : Almanya ve Fransa’da II. Haçlı Seferi dolayısıyla Yahudiler aleyhine gösteriler yapıldı.

28.  M.S. 1189/1190 : İngilterede yahudi aleytarı gösteriler.

29.  M.S. 1218 Philippe Auguste “ Yahudi Faizine Karşı Korunma”  emrini yayınladı.

30.  M.S. 1223: VIII Louis Yahudilere beş yılı aşan borcu olanların borcunu kaldırdı. Faiz ve tefeciliği önleyen tedbirler aldı.

31.  M.S. 1388 : Yahudilerin Strasbourg’dan sürülmesi.

32.  15. Yüzyıl : Almanya’dan yYahudilerin sürülmesi. Polonya’da Yahudi aleyhtarı gösteriler.

33.  M.S. 1492 İspanya’dan Yahudilerin sürülmesi. II. Bayezid zamanında Osmanlılara sığınan bu Yahudilerin büyük kısmı Adalar, Bursa ve İstanbul’a yerleştirilmiştir.

34.  M.S. 1497  : Portekiz’den Yahudilerin sürülmesi.

35.  M.S. 1511 : Kraliçe Jeanne’in emriyle İspanyol Amerika’sına Yahudi göçünün sınırlandırılması.

36.  M.S. 1540 : İtalya’dan Yahudilerin sürülmesi.

37.  M.S. 1564 : Brezilya’dan Yahudilerin sürülmesi.

38.  M.S. 1742 : Yahudilerin Rusya’ya girmesinin yasaklanması.

39.  M.S. 1830/1914 Almanya, Rusya ve Polonya’dan kitleler halinde Yahudilerin   A.B.D.’ne göçe başlaması.

40.  M.S. 1933 Almanya’da Yahudiler  aleyhine çıkarılan kanunlar.

41.  11 Mayıs 1948 İsrail Devleti resmen kuruldu.

 

6,5 milyarlık Dünya nüfusu içindeki bu 14 milyon civarındaki topluluk, tüm insanlığın geleceğine yön verme iddiasında ve becerisindedir. Az bir nüfus ile büyük bir nüfuz sağlayan bu insanlar, yaşadıkları ülkenin yasalarına saygılı ve uyumlu davranarak, kardeşlik, sevgi ve ırk ayırımı gözetmeyen dernek ve sivil toplum örgütlerine katılarak kendilerini daha çok güven altına alıp, sosyal konumlarını güçlendirmekte ve her türlü koşullarda birbirlerini destekleyerek binlerce yıl geçmişten taşıdıkları ideallerinin peşinde yürümektedirler.  Bu açılardan bakıldığında Yahudilerin dünyamızın gidişine  değişik bir  yön  vermeye çalıştıklarını  söyleyebiliriz.

Bugün A.B.D.’ni ve Dünyayı Yahudiler yönetiyor dersek ve başarılı bir şöhret olmakla, Yahudi olmak arasında kuvvetli bir korelasyon olduğunu söylersek abartmış sayılmayız.  Yahudiler üstün ve renkli bir ırkın temsilcisi oldukları için mi başarılı, yoksa aralarında kaldıraç işlemi de gören kuvvetli bir dayanışma ve destek olduğu için mi başarı sağlıyorlar ? Doğrusu bu soruyu cevaplamak çok zor.  Ortadoğulu Yahudi olmayan biri, ağzıyla kuş tutsa bile dünya kamuoyuna kendi başarılarını kanıtlamakta zorlanırken ve ancak kendi ırkını, ülkesini kötülediği ölçüde  Batı ülkelerine yaranarak başarılı sayılıp alkışlanırken, bugüne kadar 59 Yahudi’nin  Nobel ödülü sahibi olmasını kıskanmamak mümkün  değil.  Bakın dünyamıza mal olmuş Yahudiler listesinde hangi tanıdıklarımız var.

 

Alice Silverstone Barbra Streisand Bette Midler Bob Dylan Cary Grant Calvin Klein David Beckham Debra Winger Elvis Presley Elliot Gould Gwyneth Paltrow Harrison Ford Mel Brooks Natalie Portman Oliver Stone Paul Abdul Jack Steinberger Arthur Miller

Dustin Hoffman Kirk Dougles Mel Brooks Michael Dougles Paul  Newman Ralph Lauren Richard Dreyfuss Roman Polanski Sarah Jessica Parker Sarah Bernhardt Sergel Eisenstein Steven Spilelberg Stanley Kubrick Tanya Roberts Tony Curtis Woody Allen Carl Sagan Isaac Asimov

Yves Montand Yasmine Bleeth Ben Kingsley Kevin Kline Billy Crystal Lisa Bonet Peter Sellers Goldie Hawn Jane Seymour Peter Falk Gina Gershon Elisabeth Taylor Richard Burton Madonna Benjamin Franklin Leonardo Da Vinci Franz Kafka Wynona Ryder

 

*musugin@gmail.com’dan alıntıdır