ELEKTRİKTE TÜRKİYE GERÇEĞİ

 TEDAŞ, 156.901 megawatsaat enerji satışı yapıyor, buna karşılık, sadece 42.896 mgw. Lık bölümün tahsilâtını yapabiliyormuş.

 

 Haberin detayında, iller itibariyle bakıldığında, kaçak elektrik kullanımında ilk ve son 5 il aşağıdaki şekilde oluşuyor.

 

 En çok kaçağın olduğu iller TÜKETİLEN ÖDENEN KAÇAK ORANI

 

 MARDİN 3.139.826.081 - 858.491.679 - % 72.66

 

 ŞIRNAK 1.056.093.873 - 307.571.016 - % 70.87

 

 BATMAN 1.162.739.317 - 389.073.263 - % 66.54

 

 DİYARBAKIR 3.613.663.393 - 1.248.843.912 - % 65.44

 

 HAKKARİ 422.741.681 - 150.684.836 - % 64.36

 

 En az kaçağın olduğu iller TÜKETİLEN ÖDENEN MİKTAR KAÇAK ORANI

 

 MUĞLA 1.351.960.049 - 1.305.528.152 - % 3.43

 

 Ç.KALE 1.739.207.113 - 1.882.711.219 - % 3.25

 

 BİLECİK 964.573.925 - 936.657.931 - % 2.89

 

 KARABÜK 564.125.013 - 552.117.164 - % 2.13

 

 DENİZLİ 1.449.236.586 - 1.430.455.120 - % 1.30

 

 Yıllardır bildiğimiz, sürekli okuduğumuz bu haberin nesi ilgini çekti diye düşünebilirsiniz?

 

 Hemen baştan onu belirteyim.

 

 Hiç kaçağın olmadığı, Denizli gibi bir sanayi kentinin nüfusu 955.000'dir.. Buna karşılık sanayinin olmadığı Mardin'in nüfusu ise 150.000'dir. Sanayisi olmayan, nüfusu 200.000 daha düşük Mardin'de tüketilen elektrik miktarı, Denizli'nin iki katından bile fazladır.

 

 İşte konuyu ilginç kılan budur. Daha az kişiyle, sanayide kullanmadan bu kadar elektrik   nasıl tüketilir?

 

 Saydığım ve devamını tahmin edebileceğiniz illerde, devlet daireleri, okullar, lojmanlar, askeri birlikler gibi yerler liste dışı bırakıldığında kaçak kullanım oranının %99 civarında olduğu yetkililer tarafından ifade edilmektedir.

 

 2007 verilerine göre elektrikteki kaybın faturası 2,2 milyar TL'dir.

 

 Konuyu araştırınca, okuduklarıma inanamadım. Bizzat yetkililerin ifadelerine göre, kaçak elektrik konusundaki girişimcilik, teknik beceri, zekâ kullanımı üst seviyede.

 

 Altında role bulunan fayansa dokunarak devreye giren sistem yapmışlar. Ekip geldiğinde fayansa dokununca kaçak, ekip gittikten sonra dokunulunca ise yasal bağlantı devre dışı kalıyormuş.

 

 Fotoğraf ya da röntgen filminden bir parçayı, sayacın arka kısmından içeri geçirerek numaratörün ilerlemesini engelliyorlarmış.

 

 Ampul sıkıştırılıp yanınca sayaçtan geçen enerji, gevşetilince kaçak kullanım hattı devreye giriyormuş.

 

 Sayacın üst kısmını matkapla delen bazı vatandaşlar ise bağladıkları iple toplu iğneyi sayacın içine sarkıtarak, sayaç içerisindeki klipsi devre dışı bırakıyorlarmış.

 

 Tamam, iyi hoş, bu kadar çaba sarf ederek kaçırıyorlar elektriği de, bizim soru halen cevap bulmadı.

 

 Kaçırdıkları elektriği ne yapıyorlar?

 

 Harp olur, darp olur yastık altında dursun deyip bir kenara koyamazsın.

 Kesilir mesilir neme lazım diyerek stoklayamazsın.

 Nasılsa bedava deyip konu komşuya dağıtamazsın.

 E ne yaparsın o zaman?

 İşte tespit edilmiş bazı kaçak kullanım yolları.

 Bir köy evinde bulunan tandırın içerisi rezistans döşenerek

 ısıtılmaktaymış ve köyün ekmekleri bu tandırda pişiriliyormuş.

 İnanması zor ama kuyuya sistem kurup, suyu sürekli sıcak tutuyorlarmış.

 

 Başka bir köyde yapılan denetimlerde ise vatandaşın duvarların içine rezistans döşeterek, evini duvardan ısıttığı tespit edilmiş.

 

 En sık karşılaşılan yöntemlerden birisi, bildiğiniz yaylı yatakları evin tavanına asıp elektrik veriyorlarmış. Ev sıcacık oluyormuş. Hatta abartıp hayvanlarının konforunu bile gözetmişler. Bu sistemi ahırlarına bile koymuşlar.

 

 Öngörülebilir diğer bir kullanım alanı ise, elektrikle çalışan cihazların rağbet görmesi. Yemekler elektrikle pişiriliyor. Su elektrikle ısıtılıyor.. Çok sayıda evde klima mevcut. Evlerde yoğurt yapma makinesinden, yumurta kaynatma makinesine kadar envai çeşit elektrikli cihazla karşılaşmanız mümkün.

 

 Ya, insanlar zaten mağdur, birde sen niye uğraşıyorsun? Adamların o kadarcık lüksü olsun diyebilirsiniz.

 

 İyi dediniz, hoş dediniz ama, TCK Madde 142 öyle demiyor. O buna nitelikli hırsızlık diyor ve 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ön görüyor.

 

 E tabi birde benim vicdanımla, cüzdanım öyle demiyor. Dürüst vatandaş olmanın cezasını % 16 fazla fatura ödeyerek çekmek istemiyor

 

*İnternetten Alıntıdır.

ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI BASIN AÇIKLAMASI

 

Kayıp ve kaçak düştü, enerji bedeli azaldı, ama faturamız arttı...

 

ELEKTRİKTE HİZMET BEDELİ VE SAYAÇ OKUMA VURGUNU

 

Yılbaşından itibaren uygulanmaya başlanan yeni elektrik tarifesinin

tüketicilerin aleyhine, ancak dağıtım şirketlerinin lehine pek çok "ince

ayar" içerdiği belirlendi. EMO‘nun yaptığı hesaplamalara göre kilovat

saat başına alınan kayıp-kaçak enerji bedelinde yüzde 16.36, net enerji

bedelinde yüzde 1.43 düşüş yaşanmasına rağmen, dağıtım hizmet bedeli

yüzde 20.7, perakende hizmet bedeli yüzde 7.11 oranında arttırıldı.

Böylece elektrik tarifesinde yapılması gereken indirim, hizmet bedelleri

pahalılaştırılarak dağıtım şirketleri adına buharlaştırıldı. Sayaç

okumaya yapılan yeni düzenleme ile tüketiciler aleyhine olan uygulamadan

yargı kararıyla vazgeçilirken, adeta "yargı kararı böyle uygulanır"

dercesine meskenlerden yüzde 150‘ye ulaşan zamlı sayaç okuma bedeli

alınmasının yolu açıldı.

 

Sayaç okumaya ilişkin Danıştay‘ın verdiği kararla kilovat saat başına

tüketicilerden yapılan tahsilatın haksız olduğu tespit edilmişken, bu

haksızlığı gidermesi gereken EPDK‘nın onayladığı yeni tarife ile

tüketicilere yapılan haksızlığı gidermek bir yana katmerlendirildiği

anlaşılmıştır. Özelleştirmeler nedeniyle elektrik kullanım verileri

açıklanamaz hale geldiği için eldeki 2009 yılı verileri esas alınarak

hesaplama yapıldığında Türkiye tüketiminin yüzde 25‘ini oluşturan 26

milyon 596 bin 872 mesken abonesinin 39 milyar 147 milyon kilovat saat

elektrik tükettikleri dikkate alınarak, uygulamanın sürdüğü 1 yıl içinde

40.7 milyon TL‘nin bu abonelerden sayaç okuma adı altında dağıtım

şirketlerine aktarıldığı ortaya çıkmaktadır. EPDK‘nın 1 Ocak 2012‘den

itibaren geçerli olan yeni tarife ile alçak gerilimden dağıtım hattına

bağlı olanlardan sayaç okuma başına 0.416 TL tahsil edileceği

belirtilmiştir. Buna göre aynı mesken abonelerinden aynı işlem için bu

yıl 100 milyon TL‘yi aşkın tahsilat yapılacaktır. Yani sayaç okumadaki

haksızlık giderilecek diye beklenirken, adeta "öyle olmaz, böyle olur"

denilerek, yaklaşık yüzde 150‘yi bulan zamla sayaç okumanın tahsil

edilmesinin yolu açılmıştır.

 

Yeni tarifede, sayaç okuma bedeli fatura dışında gibi gösterilerek

fiyatlarda hiçbir değişiklik yapılmadığı, yani zam yapılmadığı izlenimi

yaratıldı. Cüzi zam olarak bu bedele yapılan yüzde 150‘lik zam görmezden

gelinebilirse de kalemler arasında oynama yapılarak özellikle kayıp ve

kaçak miktarındaki azalma nedeniyle gerçekleştirilmesi gereken fiyat

indiriminin şirketlere dağıtım ve perakende hizmet bedeli olarak

aktarılması kabul edilebilir değildir. Böyle bir düzenlemenin elde

patlayan bol sıfırlı dağıtım özelleştirmelerini sonuçlandırmaya ve

hükümetin para ihtiyacını karşılamaya yönelik bir girişim olduğunu

söylemek abartılı olmayacaktır.

 

Hizmet Bedellerine Enflasyonun 4 Katı Zam

 

Yalnızca 1 Ocak 2012‘den itibaren geçerli olacak tarife esas alındığında

tüketici aleyhine yapılan ince ayarlamaların tümü tam olarak ortaya

çıkmamaktadır. Özelleştirme stratejisinin uygulanmaya ve zamların

yapılmaya başlandığı Aralık 2007‘den bu yana tarifeler incelendiğinde;

dağıtım hizmet bedelinde yapılan artış oranının yüzde 141.7‘yi,

perakende hizmet bedelinde yüzde 155.26‘yı bulduğu görülmektedir.

Kamunun elindeki iletim hizmet bedelinde 2011‘de uygulanan tarifeye göre

Ocak 2012‘den itibaren geçerli olmak üzere yüzde 15.42 artış yapılırken,

bu kalemdeki 4 yıllık artış oranı da yüzde 123.5‘i bulmuştur. Söz konusu

4 yıllık dönemde tüketici fiyatları endeksinde yüzde 37.8 düzeyinde

artış yaşanmıştır. Yani gerçekleşen enflasyonun 3.8-4.1 katı düzeyinde

dağıtım şirketlerinin zamlı tahsilat yapmalarına olanak tanınmıştır.

 

EPDK Kendi Hedeflerini de Yok Saydı

 

Kayıp ve kaçak hedef oranlarını şirketlerin talebi doğrultusunda

gerçekleşen rakamların bile üzerine çıkararak yeni 5 yıllık hedef

belirleyen EPDK, bu son tarife onayıyla da açıkladığı hedef

doğrultusunda dahi faturalarda düzenleme yapmayı reddederek şirketlere

yeni aktarım kapısı açmayı tercih etmiştir.

 

Dağıtım sistemi kullanım bedelini etkileyen en önemli harcama kalemleri

işletme giderleri ile yatırımlara yönelik harcamalardır. EPDK 2011-2015

yıllarına ait yatırım programları ile harcama tutarlarını 2010 yılı

sonunda onaylamış ve uygulamaya koymuştur. Dolayısıyla yatırım

harcamalarından kaynaklı bir artışın gündeme gelmesi söz konusu

değildir. EPDK, aynı döneme ait işletme giderlerini de onaylamış ve

tarifeleri belirlemiştir. Bugün için dağıtım sistemi kullanım

bedellerini yüzde 20.7 oranında artıracak bir gelişme söz konusu

değildir. Bu nedenledir ki tarife bileşenlerinde enerji bedeli ile

kayıp/kaçak bedelinde oluşan düşüş tarifelere tüketici lehine

yansıtılması gerekirken dağıtım ve iletim sistemi kullanım bedelleri

artırılarak zımni bir zam söz konusu olmuştur.

 

Tarife Pastasında Şirketlerin Dilimi Büyüdü

 

Aralık 2007‘den bu yana tarife içerisindeki kalemlerin paylarındaki

gelişime bakıldığında ise stratejik bir şekilde hizmet bedellerinin

tarife pastasından aldığı payın artırıldığı görülmektedir:

 

• 1 kilovat saat elektrik için vergi ve fon hariç ödenen ücret içinde

enerjinin gerçek maliyetinin aldığı payın yüzde 72‘den yüzde 68‘e düştüğü,

 

• Kayıp ve kaçak için ödenen bedelin yüzde 10.8 yerine yüzde 10.3 ile

payını aşağı yukarı koruduğu,

 

• İletim hizmetinin payının yüzde 3‘den yüzde 3.5‘e çıktığı,

 

• Dağıtım hizmetinin ise tarifedeki payının yüzde 13.2‘den yüzde 16.7‘ye

kadar yükseldiği, böylece 1 kilovat saat başına kullanılan elektrik için

ödenen ücret içinde şirketlere aktarılan payın 3.5 puan artırıldığı,

 

• Sayaç okuma hariç tutulduğunda dahi perakende hizmet bedelinin ödenen

bedel içindeki payının yüzde 1.2‘den yüzde 1.6‘ya çıktığı tespit edilmiştir.

 

Sonuç olarak, enerji (net enerji ve kayıp/kaçak) maliyetlerinde oluşan

indirimler tüketiciye yansıtılmadığı gibi dağıtım sistemi kullanım

bedeline yapılan artış ile sayaç okuma bedelinin abone başına belirlenen

bedeliyle tüketici bir kez daha unutulmuş ve dağıtım şirketlerine gelir

kapısı yaratılmıştır. Mızrak artık çuvala sığmaz olmuştur.

 

ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI

42. DÖNEM YÖNETİM KURULU

8 Ocak 2012