GÖZALTINA ALINANLARIN NE YAPMASI GEREKİYOR

 

Çağdaş Hukukçular Derneği, baskınları ve operasyonları dikkate alarak gözaltı, ev araması ve

tutuklama süreçlerine maruz kalındığında yapılması gerekenleri kapsayan bir eğitim paneli

gerçekleştirdi.

Çağdaş Hukukçular Derneği İstanbul Şubesi, neredeyse gün aşırı yaşanan ev baskınları,

gözaltılar ve operasyonları dikkate alarak sürece maruz kalanların yapması gerekenler ve

şüpheli haklarını kapsayan bir eğitim paneli düzenledi. "Muhalifseniz, olağan şüphelisiniz"

diyen ÇHD, bu kapsamda bir dizi eğitim gerçekleştirecek.

İstanbul Barosu Orhan Adli Apaydın Salonu’nda gerçekleşen ilk eğitimde ÇHD İstanbul Şube

Başkanı Taylan Tanay, gözaltı, ifade tutanağı, arama kararı, delil gibi birçok kavramı da

açarak sinevizyon eşliğinde ilk aramadan mahkemeye kadarki süreçte neler yapılması

gerektiğini anlattı.

 

"Gözaltına alındığınızı bir yakınınıza haber vermek zorundasınız"

Gözaltı gerçekleştiğinde bir yakına haber vermenin zorunda olduğunu belirten Tanay,

"Gözaltına alındığınızda sizin belirleyeceğiniz bir yakınınıza gözaltına alındığınızı haber

vermek zorundalıktır. Bu hakkın kullanımıyla kayıt dışı gözaltına ve gözaltında kötü

muameleye engel olabilirsiniz. 90’larda kayıt dışı gözaltılar hayli yaşandı. Yeni CMK’da sizin

belirleyeceğiniz bir yakına haber verme hakkınız var" diyen Tanay, yakalama ile gözaltına

alınma arasındaki farkı tarif etti.

 

"Gözaltı süreleri 4 günden fazla olamaz"

Tanay, "Yakalandınız, hemen Cumhuriyet Savcısına haber verirler. Savcı iki işlem yapar, ‘Ya

serbest bırakın ya da gözaltına alın’ der. Gözaltı işlemi böyle başlıyor. Gözaltı süreleri

önemlidir, ihlali de 141. Madde uyarınca tazminat doğurur" dedi. Gözaltı süresinin 24 saat

olduğunu söyleyen Tanay, "Gözaltına alınan, 24 saat sonra adli merci önüne çıkarılmak

zorundadır. Ancak Özel Yetkili Mahkemelerde süre 48 saattir. DGM kapsamına giren suçlar

açısından da gözaltı süresi 4 günden fazla olamaz. Her süre uzatımı kararı tebliğ edilir,

avukatınız buna itiraz edebilir" şeklinde dile getirdi.

 

"Neyle suçlandığınızı söylemek zorundalar"

Gözaltına alınan kişiye neyle suçlandığının söylenmek zorunda olduğunu belirten Tanay,

"Gözaltında neyle suçlandığınızı söylemek zorundalar. Bir avukatın hukuki yardımından

faydalanabileceğinizi hatırlatmak zorundalar. Susma hakkı yasal bir haktır. Avukat istemek

haktır. Teşhis, yer gösterme, ifade alma işlemlerinde de avukat bulunmak zorundadır.

Kimsenin duyamayacağı bir biçimde avukatla görüşme yapabilirsiniz" diyerek hakları

tanımladı. Eğer Terörle Mücadele’de gözaltı söz konusuysa 24 saat avukatla görüşün

yapılamayacağını belirten Tanay, "24 saat görüş yaptırmayarak hakkınızı engelliyorlar. Bu

süre içinde kolluk ifade işlemi, yer gösterme ve teşhis işlemlerini yapamaz. Bu süreyi sadece

operasyonun maiyeti açığa çıkmaması için bu tip gizlilik kararı aldıklarını söylerler ama

avukat bulundurmak zorundasınız diyerek avukatsız işlemin yapılamayacağına dikkat çekti.

 

"Avukat seçiminiz çok önemli"

Avukatla alınan ifadelerin kesin olduğunu belirten Tanay, "Artık avukatın huzurunda alınan

ifade kesindir. Eğer avukatla hata yapıyorsanız durumunuz kötüdür. Avukatın tayini kritiktir"

diyerek avukat seçiminde çok dikkatli olunması gerektiğini vurguladı. TEM’de bazı kadrolu

avukatların olduğunu söyleyen Tanay, "Önce kişiyi yoruyorlar daha sonra TEM’in kadrolu

avukatı ifade imzalıyor. Avukatınız değiştirmek isteseniz de maalesef ifade ve soruşturma

işleminde sadece bir avukattan faydalanabiliyor" dedi.

 

"Doktora ne rahatsızlığınız varsa gösterin"

Yakalandıktan hemen sonra mutlaka doktora götürülme zorunluluğu olduğunu belirten Tanay,

"Doktorla yalnız görüşme hakkınız var, doktora ne rahatsızlığınız varsa gösterin. Gözaltına

alış, götürülüş, gözaltı süresinin uzatılma süreçlerinde dahi doktora çıkarmak bir

zorundalıktır. Doktor işkencenin, kötü muamelenin belgelenmesinde önemlidir. Doktor

emniyet ekiplerini içeride tutamaz, eğer böyle olursa doktorun ismini kaydedip İstanbul Tabip

Odası’na şikayet edin. Kadınlar için de kadın doktor istenebilir" diyerek doktor aşamasında

bulunan haklara değindi. Tanay, nakil işlemlerinde kelepçe takılamayacağını da vurguladı.

 

"Gözaltında özgeçmiş vermeyin"

Gözaltında hangi işlemlerin yapıldığını dile getiren Tanay, "Gözaltında yapılan işlemlerde

ifade, teşhis ve yer gösterme işlemleri yapılır. Bu işlemlerden önce avukatınızla

görüşebilirsiniz. Size sorulacak ve isnat edilecek suçlamalara susabilirsiniz. Haklarınız

hatırlatılmamış, okumanıza izin verilmemişse, anlayamayacağınız hukuk cümleleri varsa

tutanakları imzalamayın. Hükümlülüğü yok, imzalamak zorunda değilsiniz" dedi. Teşhiş

tutanağını da imzalama zorundalığı bulunmadığını belirten Tanay, "Tutanakların tamamı

okunamıyor ve size bir sureti verilmiyorsa imzadan imtina edebilirsiniz. Kimliğinize ilişkin

sorulara doğru cevap vermek zorundasınız. Kimlik bilgileri derken sadece kimlikte bulunan

bilgilerdir. Özgeçmiş vermeyeceksiniz" dedi.

 

"Önce sorular sorulacak, sonra susma hakkı kullanılacak"

Bazı dosyalara konulan gizlilik kararlarından ötürü gözaltına alınma gerekçesinin

öğrenilememesine değinen Tanay, "Gizlilik kararı alındığında neyle suçlandığını

bilemiyorsunuz. CMK uyarınca size isnat edilen suçlar için bu soruların hepsi tek tek

sorulacak ki ben neyle suçlandığımı bilerek susma hakkımı kullanayım. Önce sorular

sorulacak sonra susma hakkı kullanılacak. Tutanağı imzalamak zorunda değilsiniz, yasal

haktır. Şerh düşebilirsiniz. Ayrıca tutanakların avukatlara verilmesi gerekiyor" diye konuştu.

 

"Gözaltında kollukla sohbet etmeyin"

Gözaltı esnasında kolluk kuvvetlerinin ‘sohbet’ adı altında konuşturmaya çalıştığını söyleyen

Tanay, "Kollukla hiçbir arkadaşlık kurmayın, yasal değildir. Sohbet, görüşme, mülakat gibi

şeyler yasa dışıdır. Avukatınız sizinle gözaltı esnasında dilediğiniz kadar görüşebilir. Polis

kanuna aykırı vaatte bulunamaz, işkence yapamaz" dedi.

 

Arama işleminde neler yapılması gerekir?

"Üstünüzde, evinizde, işyerinizde arama gerçekleşir. Kapalı mekanlarda gündüz arama

yapmak zorundadırlar. Güneşin doğumundan 1 saat önce ile batışından 1 saat sonra arasında

arama yapılabilir. Kolluk sabahın ilk saatlerinde arama işlemi yapar, bir suçüstü hali söz

konusuysa gece de arama yapılabilir" diyen Tanay, arama işleminin mutlak suretle kararla

gerçekleştiğini belirtti. Arama kararında, ‘Adrese, suç eşyasının ne arandığına ve aramanın

süresine' bakılması gerektiğini belirten Tanay, "Kolluk kapınızı çaldığınızda arama kararında

adres, saat ve suç kontrol edin. Aramada Avukat, savcı, muhtar ya da iki komşu bulunması

gerekiyor. Arama işlemine hemen başlatmayın, eğer avukatınız 15 dakika içinde gelecek

derseniz beklemek zorundadır kolluk kuvvetleri. Galoş giymelerini isteyin ya da

ayakkabılarını çıkarsınlar. İstedikleri zaman istedikleri odayı da arayamazlar" dedi.

 

"Kitaplara el konulacaksa, toplatma kararlarını isteyin"

Arama işleminde kontrollü davranmak gerektiğini ve 'delil koymaları' engellemek için dikkat

etmek gerektiğini ifade eden Tanay, "Arama işlemine başlarken kontrolünüz altında olması

gerekiyor. Her odaya birer birer girecekler. Yeterli sayıda kolluk personeli içeride olabilir.

Eğer birden fazla polis varsa bir yerlere bir şey koyabilirler. Arama esnasında hiçbir eşyaya

dokunmayın. Eşiniz, kardeşinizle mektuplarınız varsa da el koyamazlar" diyerek aramada her

şeye el konulamayacağını anlattı. "Aramada her şeye el konulamaz. Kitaplara el konulacaksa,

toplatma kararlarını isteyin. Arama işlemi bu şartlar altında yapılır. Tutanak tutulur, okuyun.

Gerçeği yansıtıyorsa imzalayın. İmza atmıyorsanız gerekçelerini altına yazın" diyerek arama

sürecinde yapılması gerekenleri anlattı.

 

"Bilgisayarınızı alıp götüremezler, bilgileri kopyalamak zorundalar"

Bilgisayarlar üzerinden elde edilen ‘delillere’ değinen Tanay, "Bilgisayarlarda her veri

transferleri hangi silici programı kullanırsanız kullanın geri dönüşümle elde ediliyor. Son

dönemlerde gözaltına alınanlar için bilgisayarlar delil oldu. Bilgisayarın zaptı için ayrı bir

karar olması gerekiyor. Bilgisayarınızı alıp götüremezler, bilgileri kopyalamak zorundalar,

imajını almak zorundadırlar" dedi. Polisin savcılık talimatıyla bilgisayarı alıp götürebildiği

durumların da yaşandığını söyleyen Tanay, "Bilgisayarın imajını aldıktan sonra size teslim

etmek zorundalar. Polisin yedeklediği bilgiler neyse, kendi çıkarttığı imaj neyse onun aynısını

vermek zorundadır. Mesela Abdullah Öcalan’ın indirilmiş bir videosu, Kandil’de gerilla

görüntüleri vs. delil olabiliyor. Arama işlemi için alınan karara itiraz etme ve tazminat isteme

hakkınız da bulunuyor" dedi.

 

"Savcılıkta da susma hakkınız var"

Savcılıkta da susma hakkının kullanılabileceğini belirten Tanay, "Gözaltında yaşadıklarınızı

savcıya anlatabilirsiniz. Savcılıkta da susma hakkınız var. Birden fazla savcı aynı işlemi

sürdürürken karar verecek olan soruşturma savcısıdır. Savcı ifadelerden sonra ya serbest

bırakır ya da mahkemeye tutuklama istemiyle sevk edilir. Savcının serbest bırakması

hakkınızda dava açılmadığı ya da açılmayacağı anlamına gelmez" diyerek savcılık sürecine

değindi.

 

"Her işleme itiraz hakkınız var"

Tutuklama kararına 7 gün içinde itiraz edilebildiğini belirten Tanay, "Tutuklanınca 7 gün

içinde itiraz edebiliyorsunuz. Ayrıca her aşamada tahliye edilmenizi talep edebilirsiniz. Her

işleme itiraz hakkınız var. İtiraz ettikçe fark yaratmış olursunuz, kolluğun oluşturmaya

çalıştığı standardı bozmuş oluruz. İtiraz ederken çok ayrıntılı yazmayın. Çünkü daha sonra

delil diye dosyaya konuluyor" diyerek hukuki prosedür olarak yapılması gerekenleri anlattı.

 

Odatv.com