Motorun tam durmasına kadar geçen sürede neler yapıyoruz, neler oluyor?

1. Tehlikeyi gördükten sonra fren yapmaya karar veriyoruz. (Sürücü tepki süresi)
2. Ayak frene basmaya ya da el frenini sıkmaya başlıyoruz. (Frene basma süresi)
3. Frene basınç uyguladığımız için fren sistemindeki hidroliğin basıncı artmaya ve balatalar sıkmaya başlıyor. (Fren tepki süresi)
4. Balataların diske ya da kampanaya yaptığı basıncın etkisiyle tekerleklerin dönme hızı yavaşlıyor. (Bloklama süresi)
5. Fren sistemindeki basıncın artması nedeniyle bloklama başlıyor ve tekerleklerin artık dönmüyor ve araç bir süre sonra tam duruyor. (Fren süresi)

Bu beş aşamadan sonra durma sağlandığı için bunların toplam süresi DURMA SÜRESİ olarak adlandırılıyor.

Fren ve durma süresinin hesaplanmasında kullanılan önemli değişkenlerden birisi de aracın ve yok koşullarına göre değişen tutunma katsayısı. Bunu şöyle anlayabiliriz: Aracı düz bir zeminde belirli bir hıza eriştikten sonra rölantide gitmeye bıraksak rüzgar, aracın ağırlığı, yükü, lastiklerinin durumu vb. nedenlerle bir süre sonra tamamen duracaktır. Bu katsayı buzlu yeminde 1 m/s² kabul edilirken ABS'li bir otomobilde 7,5 olduğu varsayılıyor.

Motosikletlerde ise şöyle:

Sadece arka fren kullanıldığında: 4,0
Sadece el freni kullanıldığında: 6,5
Her iki frenle optimal frenlemede:10,0

Hesaplamada kullanılan diğer değerleri ise şöyle:

1. Sürücü tepki süresi 0,35 s
2. Frene basma süresi 0,20 s
3. Fren tepki süresi 0,05 s
4. Bloklama süresi 0,22 s

Bloklama süresi motosikletin teknik özelliklerine göre 0,2 ile 0,4 s arasında değişebiliyor.

Bu değişkenlerle yaptığım hesaplardan bazı örnekler vermek istiyorum. Ani durumlarda Sadece arka freni kullandığınızı varsayarsak.

Hız: 10 km/s
Fren mesafesi 0,68 m
Durma mesafesi 2,86 m

Hız: 50 km/s
Fren mesafesi 22,61 m
Durma mesafesi 33,90 m

Hız: 100 km/h
Fren mesafesi 93,42 m
Durma mesafesi 116,10 m

El ve arka freni birlikte kullanarak ideal bir frenleme gerçekleştirdiğinizi düşündüğümüzde bu rakamlar şöyle oluyor.

Hız: 10 km/s
Fren mesafesi 0,14 m
Durma mesafesi 2,18 m

Hız: 50 km/s
Fren mesafesi 8,18 m
Durma mesafesi 19,32 m

Hız: 100 km/h
Fren mesafesi 35,59 m
Durma mesafesi 58,12 m

Bu değerler otomobillerle karşılaştırıldığında şöyle söylenebilir.
-- Sadece arka frenleri kullandığınızda otomobile göre durma mesafeniz iki katına çıkar
-- Sadece ön frenlerle yaklaşık olarak otomobille aynı mesafede durursunuz. (Tabi ki bu kuramsal bir yaklaşım, kimse herhalde yüksek hızlarda sadece ön frenle durmayı düşünmüyordur)
-- El ve arka frenleri ideal olarak kullanmayı öğrendiğinizde ise otomobillerden yaklaşık %25 daha kısa mesafede durabilirsiniz.

Bu değerler ideal zemin ve yol koşulları için verilmiştir. Islak zeminlerde, buzlu ve karlı yollarda, yük ya da artçı ile durma mesafesinin arttığı da unutulmamalı...
================================================== ========

DURMA MESAFELERİ

Durma mesafesi (D) üç kısımdan oluşur:
1. Reaksiyon (İntikal) mesafesi: (R) (Ayağın gazdan çekilip, fren pedalına basıncaya kadar katedilen yol)
2. Fren Mesafesi: (F) (Frene basıldığı andan, aracın durmasına kadar katedilen yol)
3. Durma Mesafesi: Her ikisinin toplam mesafesi.

Reaksiyon mesafesinin uzunluğu hızla orantılı olarak artar. Bu, kullanıcının reaksiyonsüresi ile aracın hızına bağlıdır. Bir saniyelik süre içinde, motosiklet veya araba, saatte 36 km hızda 10 metre, 72 km hızda 20 metre yol alır. Yeni araç kullanmaya başlayanların reaksiyon mesafeleri, alışkın olmadıkları ve tereddütlü davrandıkları için, çoğu kez daha uzun olur. Tecrübeli bir sürücü aracını, tecrübesiz olana göre daha kısa mesafe içinde durdurur.

Reaksiyon mesafesi nasıl hesaplanır?
Kaç kilometre hızla gidiyorsanız, o hızın ilk rakamını üçle çarptığınızda reaksiyon mesafesini bulmuş olursunuz. (Dikkat: durma değil, reaksiyon)
Örnek: Hız Reaksiyon (İntikal) Mesafesi
30 km/s 3x3 9 Metre
50 km/s 3x5 15 Metre
70 km/s 3x7 21 Metre
90 km/s 3x9 27 Metre
110 km/s 3x11 33 Metre

Elbette ki en önemli olan mesafe durma mesafesidir. Reaksiyon mesafesini fren mesafesi takip eder. Fren mesafesinin uzunluğunu ise aracın hızına, yolun yüzeyine, yolun eğimine, fren ve lâstiklerin durumuna ve sürücünün deneyimine göre değişir.
Saatteki hızınızı 35 km’den 70km’ye çıkarırsanız, 70 km’deki fren mesafesi, 35 km’dekine göre dört misli artar.
Hızınızı saatte 35 km’den 105 km.’ye, yani üç katına çıkarırsanız, fren mesafesi bu defa dokuz kat artar. Bu tamamen, biraz daha önce bahsedilen “Hareket Enerjisi” prensipleri ile doğru orantılıdır.
Yani fren mesafesi, hız artışının karesi kadar artmaktadır...!
Örnek: Hız 2 katına çıkınca= Fren mesafesi 4 kat (2x2)
Hız 3 katına çıkınca= Fren mesafesi 9 kat (3x3)
Hız 4 katına çıkınca= Fren mesafesi 16 kat (4x4)
Hız 5 katına çıkınca= Fren mesafesi 25 kat (5x5)

- Alıntıdır -