Öfke Nedir?

 

Öfke, doyurulmamış isteklere, istenmeyen sonuçlara ve karşılanmayan beklentilere verilen, son derece doğal, evrensel ve insani bir duygusal tepkidir. Diğer yandan, belki de en zarar verici olabilen duygusal yaşantı olarak da tanımlanabilir. Kontrolsüz öfkenin hem birey hem de toplum üzerinde inanılmaz bir etkisi vardır. Öfke genellikle suça ve şiddete yönelik davranışlarla ilgili olarak eş ve çocuk tacizi örneklerinde toplu şiddet olgularında kendini göstermektedir. Bununla birlikte öfke, kişilerarası sorunlu ilişkilere, boşanmaya, çalışma yaşamında üretkenliğin ve işlevselliğin bozulmasına, fiziksel ve ruhsal sağlıkta önemli sorunlara neden olabilmektedir.

Günlük yaşam içinde bu duygu temelde en az iki kişinin mutsuzluğuna neden olmaktadır. Öfke hem yöneldiği hedefi hem de kaynağını olumsuz bir yaşantı içine sokmaktadır.

Öfkenin tüm olumsuz sonuçlarına rağmen, aslında, kişiyi uyarıcı, koruyucu veya harekete geçirici olan işlevleri, bu duygusal yaşantının, yaşamın devamı için ne kadar önemli olduğuna işaret etmektedir. Doğada birçok canlının yaşamını sürdürebilmesi için, kendisi için var olan tehditlere karşı uyarılması ve kendisini korumak, yaşamda kalabilmek ve türünü sürdürebilmek için saldırgan davranışlar gösterebilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla öfke bir taraftan organizmayı bir problem olduğu konusunda uyarırken, diğer taraftan da organizmanın kendisine zarar verici veya saldırgan davranma eğiliminin farkına varması konusunda etkin bir oynar.

Öfke Nedir ve Ne İşe Yarar? ·         Öfke, son derece normal ve yaşamın sürdürülmesi için gerekli bir duygudur.

·         Öfke duygusal bir tepkidir.

·         Öfke uyarıcı bir işarettir.

·         Öfke kişiyi tehditlere karşı uyarır ve kendisini korumasına olanak sağlar.

·         Öfke, yeni öğrenmeler için motivasyon kaynağıdır.

·         Öfke sınırlandırılabildiği sürece sağlıklıdır ve işe yarar.

·         Öfke, kontrol edilmediğinde kişinin kendisi ve çevre için zararlı olabilir.

·         Öfkenin sağlıklı ve işe yarar olabilmesi için inkâr edilmemesi, bastırılmaması ve öncelikle kabul edilmesi, tanınması ve kontrollü bir biçimde ifade edilebilmesi gerekir.

Öfke Ne Değildir?

·         Öfke bir problem çözme aracı değildir.

·         Öfke bir öç alma ve intikam yolu değildir.

·         Öfke başkalarını suçlama biçimi değildir.

·         Öfke şiddet göstermek ve suç işlemek için bir neden değildir.

·         Öfke başkalarını kontrol etme yolu değildir.

·         Öfke bir haklı olma yolu değildir.

Öfke Sırasında Ortaya Çıkan ve Öfkeyi Tanıtan Belirtiler ve İşaretler

Öfke açıkça ve doğrudan gözlenebilen sözel ve davranışsal belirtiler yoluyla gösterilebileceği gibi, yine davranışsal ya da sözel olarak, doğrudan olmayan yollarla da ifade edilebilir. Tokat atma, tekme atma, vurma, yüksek sesle konuşma, küfür etme ya da tehdit etme, aşırı eleştirel olma, hata arama, tartışmacı ve saldırgan bir tavır içinde olma, isim takma, suçlama, alay etme, dedikodu yapma, şüphecilik, önyargıyla yaklaşma, öfke nöbetleri geçirme gibi açıkça, kişinin başkalarını incitmeyi ya da çevreye zarar vermeyi istediğini gösteren sözel ve fiziksel tacizler genellikle öfkenin doğrudan görülebilen belirti ve işaretleridir.

Başkalarından uzak durma ve onlarla işbirliğini reddetme, sessizlik, unutkanlık, psikolojik kaynaklı bedensel hastalıklar, depresyon ve suçluluk duyguları, kazaya yatkınlık, işbirliğine karşı direnç, bağımlılık davranışları, aşırı alttan alma, ağlama, şiddete ve suça yönelik fanteziler içinde bulunma, yoğun bir rahatsızlık ve stres altında olma duygusu, mutsuzluk ve gerginlik, küskünlük ve ruhsal acı çekme duygularının varlığı gibi belirtiler ise öfkenin dolayı olarak ifadesini içeren belirti ve işaretlerdir.

Öfke ile Neden Baş Etmeliyiz?

·         Öfke uygun bir biçimde ifade edildiğinde son derece sağlıklı bir duygudur. Ancak tersi durumlarda yıkıcı etkilere yol açabilir.

·         Öfke, çocuk istismarı ve ev içi şiddet, fiziksel ve sözel taciz gibi sorunlarda görülebileceği gibi birçok kişisel ve sosyal problemin ortaya çıkışında rol oynar.

·         Öfke kişiler arası ilişkilerde problem yaşanan birçok durumda önemli bir etkendir ve bireylerin iş ve aile yaşantılarına ilişkin ciddi sorunların ortaya çıkmasına neden olur.

·         Öfke ile etkin bir şekilde baş edememe ve kısıtlı problem çözme becerileri nedeniyle birey sosyal ilişkilerden kaçınır.

·         Öfke ile etkin bir şekilde baş edememe sonucunda kişilerde sigara kullanımı, madde bağımlılığı, yeme bozuklukları ve depresyon gibi sorunlar açığa çıkabilir.

·         Öfkeyi kontrol etme ile ilgili sorunları olan bireyler sıklıkla diğer duygularını da uygun bir şekilde ortaya koyma güçlüğü çekerler ve bu durum kişilerde gerginlik ve stres gibi ruh sağlığını tehdit eden kronik problemler ortaya çıkabilir.

·         Uygun yollarla ifade bulamayan öfke ve saldırganlık ve düşmanlık duyguları kişilerde ciddi sağlık problemleri ortaya çıkarabilir. Özellikle kalp damar hastalıkları ve mide bağırsak sistemi hastalıkları ihtimali artar.

Öfke Kontrolü İçin Öneriler

·         Kendi öfkenizi tetikleyen durumları ve öfkenizin biçimlerini tanımlayın.

·         Kendi kendinizi sakinleştirmeye yönelik egzersizleri sürekli ve düzenli olarak yapın.

·         Derin nefes alın, nabız atışlarınızı ve nefesinizi kontrol altına alın.

·         Kendinize, sizi sakinleştirecek cümleler söyleyin.

·         Kendinizi, kontrol etme konusunda kararlı olun. Şiddete yönelik davranışları asla kabul edilebilir çözümler olarak değerlendirmeyin.

·         Öfke duygusuna evet ancak bu duyguyla davranmaya hayır; bağırmayın, vurmayın.

·         Çevrenizdekileri öfkelendiğinize dair bilgilendirin.

·         Kendinize zaman tanıyın. Eğer mümkün ise, kendinizi öfkeli olduğunuz ortamdan hemen uzaklaştırın v sorunla ancak kontrolünüzü yeniden kazandığınızda uğraşın.

·         Problemi açıklığa kavuşturmaya çalışın ve çözümü aramaya odaklanın.

·         Bol bol gülün ve espri yeteneğinizi kullanın, olaya yeni bir bakış açısı ve yeni bir çerçeve kazandırın. Yeni bir bakış açısı için güvendiğiniz bir tanıdığınızdan olaya dair farklı bir bakış açısı isteyebilirsiniz.

·         Kişisel saldırılara cevap vermeyin, olayları kişiselleştirmekten kaçının.

 Psk. Beyhan BUDAK